SOKU (szef kelnerów)

Soku jest odpowiedzialny za sprawny przebieg podawania posiłków. Omawia i ćwiczy obsługiwanie orioki z kelnerami.

Wstępne przygotowania

Wyznaczenie odpowiedniej ilości kelnerów (oprócz kelnerów podają jeszcze Tenzo i Soku)
poinstruowanie kelnerów (zebrać wszystkich w przeddzień)
upewnić się, że przynajmniej 1 osoba w parze widzi Roshiego/Hoshiego (chodzi o jedzenie przy stołach), jeśli nie — to należy przesadzać

Kelnerzy powinni:

sprawdzić czystość (ręce, nogi, paznokcie), umyte zęby (szczególnie palacze)
zwrócić uwagę na ubiór (czy nie jest przepocony)
szczegółowo wiedzieć jak się mają zachowywać, chodzić, jak trzymać miski, czajniki, podawać jedzenie;
mieć przy sobie na wszelki wypadek serwetki czy chusteczki (do wycierania)
wiązać sznurkami szaty (strój) tak jak wiążą je mnisi (wiążemy na wysokości nerek, a końce oplatamy wokół, tak, żeby nie zwisały. Węzeł nie znajduje się na środku, tylko trochę przekręcony na lewy bok.)

Przygotowanie naczyń do roznoszenia

w czasie poprzedzającym posiłek (przy śniadaniu poza sesshin chi-kung, przy obiedzie i kolacji — śpiewy) soku i kelnerzy (kelner) przygotowują stół w jadalni lub w zendo: przekładają pożywienie z naczyń do gotowania do naczyń do roznoszenia i zanoszą do jadalni;
soku dobiera garnki i sztućce do podawania (stosuje się 2 łyżki, kiedy jest coś klejącego do jedzenia)
należy zanieść wszystkie naczynia z pożywieniem do jadalni (uwaga! - do jadalni nie wchodzi się w butach)
w odpowiednim momencie soku przygotowuje czajniki z wodą do rozlewania; zagotowuje odpowiednio wcześniej by wodę zdążyła ostygnąć (Miski Roshiego i mnichów mogą zostać zniszczone, gdy naleje się do nich wrzątek!); musi pamiętać o wyłączeniu czajników, zwrócić uwagę czy ilość wody będzie wystarczająca;
zwrócić uwagę na to, czy miski do zbierania wody są czyste,
powinien zapewnić serwetki dla kelnerów, które powinni mieć przy sobie w razie np. rozlania czegoś;
pamiętać o wytarciu naczyń
wszyscy kelnerzy i soku zbierają się przy ołtarzyku w kuchni lub miejsca przebywania kelnerów, robią gassio i soku ofiarowuje kadzidło.

Jak trzymać naczynia

garnki trzymamy na wysokości brody; jeśli jest w nich łyżka, jej trzonek skierowany jest do przodu (czyli trzonek prowadzi)
czajniki mają dziubki skierowane do siebie (do środka) tak by podczas pokłonu przy ołtarzu nie były skierowane w stronę ołtarza, trzymać 2 rękami za uchwyt na wysokość oczu
do zbierania wody trzymamy miski na wysokości brody, trzymamy oburącz, tak, że w środku miski znajdują się palce wskazujący i środkowy (zmieniamy uchwyt tylko wtedy, kiedy utrzymanie miski z wodą staje się trudne — miska jest już zbyt ciężka);

Serwowanie

Przy stołach

Tenzo i osoby wyznaczone do pierwszych naczyń wstają po rozłożeniu swoich misek i kłaniają się do siebie z naczyniami w rękach przy stoliku z garnkami. Doan zaczyna śpiew. Na słowa „Całkowita Sambhogakaja” Tenzo i kelnerzy są już przy ołtarzu, kłaniają się do siebie (trzymając garnki na wysokości brody) i zaczynają serwować jedzenie.

Osoba obsługująca Roshiego/Hoshiego podchodzi do jego stołu, okrążając go w prawą stronę podchodzi do Roshiego/Hoshiego z jego lewej strony; dopiero gdy pierwsza osoba zacznie nakładać jedzenie Roshiemu/Hoshiemu, następne zaczynają obsługiwać pozostałych. Serwowanie odbywa się w prawą stronę wokół stołu, zawsze obsługuje się 2 osoby z wyjątkiem Roshiego/Hoshiego, który obsługiwany jest sam.

Do Roshiego/Hoshiego idzie dowolna osoba z pary, z wyjątkiem sytuacji, gdy serwującymi są Tenzo lub Soku. Tenzo zawsze podchodzi do stołu Roshiego/Hoshiego.

Gdy 2 pierwsze pary zostaną obsłużone, wstaje od stołu 2 para i postępuje analogicznie jak Tenzo i Soku; 3 para również postępuje analogicznie, z wyjątkiem kiedy serwuje się coś bardzo „szybkiego” (chleb, jogurt, sok) - wtedy można zacząć serwowanie trochę później (żeby zbyt szybko nie dogonić 2 pary);

Naczynia odstawiane są na poprzednie miejsce (nie zanosi się ich do kuchni);

Po skończeniu posiłku kelnerzy zabierają resztę naczyń do kuchni i kiedy wszystko jest przyniesione, Soku i kelnerzy zbierają się razem w kuchni i kłaniają się w gassio; Soku gasi kadzidło i świeczkę.

W czasie seshin lub 2-dniowym zazen (posiłki w zendo)

Kelnerzy wychodzą z zendo po zakończeniu ostatniej rundy w danym bloku (przed rozpoczęciem pokłonów, śpiewami).

Kelnerzy nakładają do naczyń do orioki potrawy i ustawiają przed zendo. Podczas śniadania i obiadu Soku przygotowuje ofiarę na ołtarz. (Nakłada po odrobinie każdej podawanej potrawy do miseczek ofiarnych).

Najpóźniej podczas gry na hanie i umpanie wszyscy kelnerzy powinni zgromadzić się przed zendo. Podczas całego orioki kelnerzy przebywają przed zendo kontynuując swoją praktykę (niedopuszczalne jest w tym czasie robienie sobie przerwy) Kelnerzy stoją z rękami w siasiu, lub siedzą w zazen twarzami zwróceni do zendo. Jedynie 1 z kelnerów wyznaczony przez Soku wychodzi pod koniec ceremonii orioki do kuchni, aby przygotować stół z posiłkiem dla kelnerów (wyjątek stanowią też zmywający naczynia w kuchni).

Ceremonię orioki rozpoczyna gra na hanie i umpanie. Kiedy wszyscy się usadowią, soku oraz osoba grająca na hanie kłaniają się w gassio i zaczynają grać (jeśli jest taka potrzeba Soku umawia się z jednym z kelnerów by pokazał, kiedy mają zacząć). Rozpoczyna Soku jednym uderzeniem w umpan, han odpowiada (po kilku sekundach), ponownie umpan, odpowiedź hana, a potem coraz szybciej na zmianę umpan i han przechodząc pod koniec w akcelerando – potem moment ciszy i znowu umpan, odpowiada han, umpan i kończy han. Lekkie przyspieszenie następuje przy 3-cim uderzeniu. Akcelerando w miarę długie (należy zgrać się tak, żeby skończyć je równocześnie). Umpan (Soku) prowadzi (przyspiesza), han dostosowuje się do umpana.

• – • – • – • – • – • –•–•–•–... • – • –

• umpan

– han

Istotny jest „duch”, który za tym stoi (i przenosi się do zendo) – istotne są interwały pomiędzy dźwiękami. Uwaga! Jeśli gra odbywa się na zewnątrz budynku, okno do zendo powinno być otwarte.

Do zendo wchodzi najpierw Tenzo otwierając posiłek - 3 uderzenia w klapki i 3 pełne pokłony, a potem szef kelnerów wnosząc ofiarę na ołtarz - pokłon przy wejściu, podchodzi bezpośrednio do maty Buddy niosąc ofiarę na wysokości oczu (nie podchodzimy od razu do środka maty, ale trochę z jej prawego boku), dochodzimy, robimy mały kroczek w bok (w lewo) - przed środek maty - pokłon przed matą Buddy, krok w bok w lewo, podchodzi do ołtarza wzdłuż maty Buddy drobnymi krokami, krok w prawo w bok - pokłon przed ołtarzem, trzy obroty tacką z ofiarą nad kadzielnicą, uniesienie ofiary, po czym stawia ją po lewej stronie na ołtarzu. [3 obroty tacką to nie kółka, tylko zakreślenie w powietrzu, w poziomie nad kadzielnicą, kształtu serca, ale nie takiego „amorkowego”, tylko podobnego do jabłka przekrojonego na pół] Gassio - krok w prawo, obraca się i wychodzi z dłońmi w gassio. Soku zabiera ofiarę z ołtarza kiedy Roshi/Hoshi oraz Shiuso skończy jeść. Dzieje się to podobnie jak przy wnoszeniu ofiary - wchodzi do zendo z rękami w gassio - pokłon przy wejściu, podchodzi do maty Buddy - pokłon, krok w lewo, podchodzi do ołtarza, krok w prawo, gassio, zdejmuje ofiarę, pokłon, krok w prawo, obrót i wychodzi z zendo trz ymając ofiarę na wysokości oczu. Idzie zdecydowanym krokiem.

Kiedy niesie ofiarę łokcie są lekko uniesione; podobnie gassio jest „oficjalne”.

Zasady podawania posiłku:

Przy ilości osób nie większej niż 12, posiłki podają Tenzo, Soku i 1 kelner. Jeżeli osób jest więcej - 2 kelnerów.
Jeżeli obsługa składa się z trzech osób to pierwsze danie podaje Tenzo, drugie Soku, a trzecie — kelner.
Kiedy składa się z czterech lub więcej osób, to Tenzo i Soku wchodzą razem, a po stronie Roshiego serwuje Tenzo (I i III miska). Tenzo wraz z Soku wchodzą też zawsze z czajnikami. Jeśli z jakichś względów Soku wchodzi w parze bez Tenzo, to on obsługuje stronę Roshiego.
Podawanie zaczyna się wraz z początkiem śpiewów na słowa „Czysta Dharmakaja”...
Jeżeli podają trzy osoby (zazen dwudniowe), to wchodzą pojedynczo z posiłkiem do zendo, pokłon przy wejściu, podchodzą do maty Buddy — pokłon - podchodzą do maty Roshiego — pokłon i do mat ino i osoby obok niego — pokłon i zaczynają podawać.
Jeżeli posiłek podaje cztery lub więcej osób (sesshin), to kelnerzy wchodzą parami — pokłon przy wejściu do zendo — uwaga - do zendo wchodzimy zawsze tą stopą, która jest bliżej ściany, a więc kelner z lewej strony — lewą, kelner z prawej — prawą. To samo przy wychodzeniu z zendo. Kelnerzy podchodzą do maty Buddy, stają po jej obu stronach odwracając się twarzami ku sobie. Kłaniają się, po czym kelner, który stoi od strony maty Roshiego rozpoczyna podchodząc do maty Roshiego.

Uwaga: kelner, który obsługuje Doana bierze do ręki jego miskę Buddy, gdyż Doan w tym czasie prowadzi śpiewy.

Jeśli Roshi jest nieobecny podchodzi się najpierw do jego maty i robi pokłon.
II miska wchodzi zwykle jeśli pierwsza jest podana 2 pierwszym parom.
Obsługuje się dwie osoby naraz (osobno obsługujemy tylko Roshiego, Hoshiego i Shiuso): kelner staje pośrodku przed dwoma matami, robi pokłon - osoby siedzące na matach odpowiadają pokłonem, kelner przyklęka — może przyklęknąć na jedno kolano lub oba, ale zawsze przysiada na łydkach.
Przy podawaniu posiłków kelnerzy powinni klękać ukośnie tak, aby być twarzą w kierunku ołtarza. Nie powinni obsługiwać w skarpetkach i zawsze powinni mieć czyste ręce i stopy. Każdy kelner powinien mieć ze sobą serwetkę lub czystą ściereczkę do starcia rozlanego przypadkiem jedzenia (szczególnie kiedy są używane dzbanki).
Stawia się naczynie z potrawą przed sobą i nakłada posiłek.

Uwaga: miski Buddy nie bierze do ręki, pozostałe miski bierzemy lewą ręką od spodu (na 3 palce: kciuk, wskazujący i środkowy) i nakładamy prawą ręką potrawę tak długo, aż osoba, którą obsługujemy nie da znaku, że wystarczy. Wówczas obracamy się w stronę drugiej osoby, nakładamy potrawę, wstajemy trzymając naczynie z jedzeniem w obu dłoniach, kłaniamy się, osoby odpowiadają pokłonem i kelner przechodzi do następnej pary.

Jeśli są tylko trzy osoby podające, to Soku i kelner wspólnie zbierają ofiarę po obiedzie, nalewają i zbierają wodę. Usprawnia to ogromnie przebieg orioki.
Po podaniu posiłku jeden z kelnerów (lub 2 kelnerów) może zająć się już zmywaniem (jeśli nie powoduje to hałasu, który słychać w zendo).
Zebrane ofiary z jedzenia i wody Soku wynosi na dwór i ofiarowuje ptakom i zwierzętom. To samo dotyczy ofiary z ołtarza. Ważne jest pamiętać przy tym, że nie są to odpadki, lecz ofiara złożona dla głodnych duchów.
Po zakończeniu orioki kelnerzy jedzą posiłek przy stole, zachowując formę orioki. Nad przebiegiem posiłku czuwa Soku.
Soku jest również odpowiedzialny za sprawny przebieg orioki - tzn. pilnuje aby kelnerzy wchodzili w odpowiednim momencie do zendo — kieruje się przy tym osobą Roshiego/Hoshiego oraz Shiuso (lub Ino jeśli nie ma żadnej z wymienionych osób). Jeśli nie widać z holu mat tych osób, Soku kiedy widzi, że dana część orioki zbliża się do końca wchodzi do zendo staje przy wejściu i stamtąd obserwuje czy Roshi/Hoshi/Shiuso/Ino zakończyli swą czynność. Tym sygnałem jest rozłożenie serwetki na kolanach i złożenie rąk w mudrze. Można się również umówić z jakąś osobą, aby obserwowała i dawała znak Soku, lecz oznacza to, że ta osoba, zamiast skupić się na orioki będzie obserwowała niektóre osoby.
w skrócie: Soku wynosi ofiarę, rozpoczyna się podawanie i zbieranie wody, jeśli Roshi/Hoshi oraz Shiuso zakończyli poprzednie czynności – mają rozłożoną serwetkę na kolanach oraz ręce w mudrze; jeśli nie ma żadnej z tych osób kieruje się osobą Ino
Soku odpowiedzialny jest również za naczynia do orioki. Powinien pilnować, aby nie używano ich do gotowania posiłków, aby zostały umyte, wytarte i odstawione na specjalnie wyznaczone miejsce.
Dla Tenzo, Soku i 2 kelnerów:

- 2 garnki do kaszy

- 2 garnki do jarzyn

- 2 dzbanki (np. do napojów)

- 2 miski do podawania surówki

- 2 czajniki na wodę

- 2 miski do zbierania wody

- 2 tace na chleb

- 4 łyżki drewniane

- 2 chochle

- drewniane przyrządy do zbierania ofiary

Po każdym posiłku jeden z kelnerów zmywa naczynia, kolejność ustala Soku. W związku z tym kelnerzy pracują 1/2 godziny krócej na samu. Soku powinien przypominać o tym osobie odpowiedzialnej za pracę.

Zmywanie naczyń

Kelnerzy są zobowiązani po każdym posiłku, zmyć i wytrzeć naczynia orioki (a jeśli nie ma do tego wyznaczonej osoby to również wszystkie naczynia, które były używane do gotowania; te osoby wyznacza Shisui, ale jeśli ma dotyczyć to kelnerów uzgadnia to z Soku). Wychodzą z kuchni dopiero, gdy jest posprzątane (ewentualnie wymyta podłoga), rzeczy na swoim miejscu itd.

Jeśli nie ma wyznaczonych dodatkowych osób do zmywania na każdy dzień to gdy garnki są „mocno przypalone” Soku może poprosić szefa samu o wyznaczenie dodatkowej osoby (która będzie miała krótsze samu). W czasie samu, ktoś pracujący w kuchni może mieć taką funkcję, że zmywa cały czas.

Kelnerzy mogą spóźnić się na zazen. Priorytet ma umycie naczyń.

Trzeba dbać o to, aby wszyscy mieli czas na odpoczynek i po dzwonie wieczornym mogli iść spać.

Serwowanie jedzenia w zendo lub przy stołach (zasady ogólne)

Po stronie Roshiego i Sziuso (w zendo) zawsze serwują na zmianę Tenzo i Soku (I, II, III miska). Ponadto, jeśli w grupie z kelnerami idzie Tenzo lub Soku, zawsze obsługują oni Roshiego.
Po posiłku Tenzo, asystenci, względnie Soku przekładają jedzenie z misek orioki do innych garnków.
Kelnerzy zmywają i wycierają naczynia (orioki wycierają do sucha). Nie dotyczy to jednak asystentów Tenzo.
Kiedy jest 4 kelnerów dobrze umówić się, by 2 zmywało już po rozniesieniu jedzenia. Należy zadbać o to, by hałas w kuchni nie był słyszany w zendo.
Do Roshiego mogą chodzić wszyscy, z tym, że jeśli idzie Tenzo lub Soku to oni idą.
Na Ango, jeśli posiłki odbywają się w zendo — umpan i han grają również.

Soku zapala kadzidło przed posiłkiem kelnerów (gasi je po posiłku).
Posiłek kelnerów (wraz z Tenzo i asystentami) prowadzi Soku. Należy się tak zorganizować, żeby pierwszą miskę podawał Tenzo, drugą Soku. Następne - ktokolwiek. Nie trzeba czekać, aż wszyscy otrzymają jedzenie do określonej miski, następna osoba może podawać miski zaczynając od następnej osoby, kończąc na sobie.

Ofiarę dla głodnych duchów przy obiedzie też się kładzie.

Gomasio podaje się (jeśli Tenzo zdecyduje) w czasie rozpakowywania misek (najlepiej w miejscach, od których zaczyna się (a jeśli jest więcej miseczek z przyprawą to i kończy) trasa kelnerów. Zabieramy je przed rozlaniem wody. Podczas kładzenia gomasio nie kłaniamy się przed matą Buddy, tylko przed osobą, której je podajemy. Przy zabieraniu — osoba przy której ono jest, podnosi ręce w gassio.
Do Roshiego w miarę możliwości nie podchodzimy środkiem zendo.

Wskazówki:

wodę można zagotować przed chi-kungiem w dużym garnku
kelnerzy obsługują zawsze lewą lub prawą część zenda; na ogół nikt nie powinien przekraczać środkowej linii zenda (Recz 2003)

Przebieg orioki

Gra na umpanie i hanie (umpan prowadzi, han odpowiada)
Tenzo otwiera posiłek
Kiedy umilknie akcelerando, wejdź do zendo z matą i klapkami. Rozłóż matę. Uderz trzy razy w klapki. Połóż je obok maty. Zrób trzy pełne pokłony. Weź matę i klapki i wyjdź z zendo.
Soku wnosi ofiarę na ołtarz (śniadanie i obiad) idąc zdecydowanym krokiem. Soku wchodzi bezpośrednio po wyjściu Tenzo.
Tenzo decyduje, czy podane zostaje gomasio (jeśli tak, to 2 kelnerów podaje je do pierwszych osób w rzędach, kłaniając się w gassio przed wejściem i przy wyjściu z zendo).
Wnosi się trzy potrawy do trzech misek (kelnerzy wchodzą do zendo z pierwszą potrawą w chwili rozpoczęcia śpiewu, tak aby kiedy rozlegną się słowa „Całkowita...” ukłonić się przy macie Buddy i zacząć serwować.
Następny kelner wchodzi gdy osoba roznosząca poprzednią potrawę obsłużyła już mniej więcej 1/3 zendo lub połowę jeśli osoby podające do I-miski będą podawać również do III.
Kiedy Roshi/Hoshi i Shiuso lub pod ich nieobecność Ino skończą(y) posiłek Soku zdejmuje ofiarę z ołtarza.
Kelnerzy zbierają ofiarę dla głodnych duchów.

Gdy wszyscy zjedzą, Ino daje znak do czyszczenia misek setsu.
Jeśli zostało podane gomasio, należy je zabrać z zendo zanim zostanie rozlana woda. Ino informuje, że osoby, przy których się ono znajduje podnoszą ręce w gassio.
Kiedy miski zostaną wyczyszczone, kelnerzy roznoszą wodę. Soku wydaje dyspozycje, kierując się przy tym Roshim/Shiuso lub Ino pod ich nieobecność. Jeśli przyjmie on pozycję zazen po wyczyszczeniu misek, z reguły można zacząć roznosić wodę.
Po umyciu misek kelnerzy zbierają wodę (jak powyżej, kierując się osobą Roshiego/Shiuso lub pod ich nieobecność Ino).
Podsumowując: Gdy miski są wyczyszczone roznosi się wodę, gdy są umyte, zbiera się wodę. Nie czekaj aż wszyscy są gotowi, wchodź (wyślij kelnerów) gdy gotowe są osoby, które obsługuje się najpierw.
Tenzo kończy posiłek.
Po posiłku, kiedy zostanie już zebrana woda i prawie wszystkie miski orioki będą zawiązane, Tenzo wchodzi z matą i klapkami do zendo.
Tenzo kładzie matę na ziemi i czeka aż Roshi/Shiuso lub Ino zrobi gassio. Doan i Tenzo na zmianę uderzają w klapki. Kiedy skończy się (*1) ukłoń się ze wszystkimi, wyjdź z zendo i idź do kuchni spożyć posiłek z kelnerami.

Uwaga: podczas kolacji nie ma śpiewów, nie stawia się ofiary na ołtarzu, podaje się tylko dwie potrawy.

(*1) doan-d, tenzo-t:

d klik t klak d klik t klak t akcelerando

t klak t klak d dzyn dzyn

wszyscy w zendo kłaniają się

Posiłek Tenzo, Soku i kelnerów

Posiłek prowadzi Soku. Zapala świeczkę na ołtarzu, ofiarowuje kadzidło, robi gassio. Podchodzi do stołu. Wszyscy robią gassio i siadają do stołu.

Następnie Soku uderzając w klapki prowadzi śpiew (podobnie jest na zakończenie). Przebieg samego posiłku jest podobny jak przy jedzeniu przy stołach. Pierwszą miskę nakłada Soku, drugą Tenzo. Na ogół nie trzeba jednak do podawania wstawać od stołu.

Soku zbiera też ofiarę dla głodnych duchów. Podawanie i zbieranie wody odbywa się w ten sposób, że Soku obsługuje osobę ze swojej prawej strony, a ta osoba kolejną osobę i tak dookoła stołu. Na końcu obsłużony jest Soku. W tym czasie wszyscy trzymają ręce w gassio, a na końcu kłaniają się. Posiłek kończy dwukrotne gassio i shiasiu. Soku gasi świeczkę i kadzidło. Następnie ofiarowuje wodę i jedzenie głodnym duchom, w tym czasie kelnerzy zmywają naczynia. Soku dołącza do nich. Kiedy wszystko jest posprzątane i Tenzo akceptuje porządek, wszyscy kłaniają się w gassio.

Przed posiłkiem (przed rozpakowaniem orioki)

*NJAKU ON DZIKI-DZI

*TO-GAN SIU-DZIO

*ZEN-NETSU I-DZIKI

*HOK-KI DZIU-MAN

*Przyjmując teraz pożywienie i wodę

Ślubuję, wraz ze wszystkimi czującymi istotami

Uczestniczyć w przyjemności Zen

I w pełni radować się Dharmą**

Po posiłku (po spakowaniu orioki)

*BON-DZIKI I KOTSU

*TO-GAN SIU-DZIO

*TOKU-GJO DZIU-JO

*DZIO DZIU-SZIU-RIKI

*Kiedy przyjąłem już żywność i wodę

Ślubuję wraz ze wszystkimi czującymi istotami

Że będę przepełniony czystą praktyką

I pełen dziesięciu mocy**

* Soku uderza w klapki

Pierwszą zwrotkę śpiewamy 2 razy,

a następnie drugą (polską) - 1 raz.

SOKU